शेतकऱ्यांचे उत्पन्न वाढवण्यासाठी एक क्रांतिकारी पाऊल
शेती हा भारताच्या अर्थव्यवस्थेचा कणा आहे, आणि महाराष्ट्र हे देशातील शेतीसाठी अग्रगण्य राज्य आहे. मात्र, शेतकऱ्यांना कमी उत्पन्न, हवामानातील अनिश्चितता, बाजारपेठेतील अस्थिरता, आणि माहितीच्या अभावामुळे अनेक आव्हानांचा सामना करावा लागतो. यावर उपाय म्हणून महाराष्ट्र सरकारने महाविस्तार AI हे कृत्रिम बुद्धिमत्ता (AI) आधारित ॲप लाँच केले आहे. 21 मे 2025 रोजी मुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांच्या हस्ते लाँच झालेले हे ॲप शेतकऱ्यांना रिअल-टाइम माहिती, तज्ज्ञांचा सल्ला, आणि आधुनिक शेती पद्धतींचे मार्गदर्शन मराठी भाषेत उपलब्ध करून देते. या लेखात आपण महाविस्तार AI मुळे शेतकऱ्यांचे उत्पन्न कसे वाढेल, याचे फायदे, यशोगाथा, आणि डिजिटल शेतीतील योगदान सविस्तर जाणून घेऊया.
महाविस्तार AI: शेतकऱ्यांसाठी एक स्मार्ट साधन
महाविस्तार AI हे महाराष्ट्र सरकारच्या कृषी विभागाने NITI Aayog, Wadhwani AI, आणि World Economic Forum यांच्या सहकार्याने विकसित केलेले ॲप आहे. हे ॲप शेतकऱ्यांना त्यांच्या शेतीशी संबंधित सर्व गरजा एकाच ठिकाणी पूर्ण करण्यासाठी डिझाइन केले आहे. यामध्ये AI-आधारित चॅटबॉट, हवामान अंदाज, बाजारभाव माहिती, सरकारी योजनांचे अपडेट्स, आणि व्हिडिओ मार्गदर्शन यासारख्या सुविधा आहेत. मराठी भाषेत उपलब्ध असल्याने ग्रामीण शेतकऱ्यांना हे ॲप वापरणे सोपे आहे. पण या ॲपमुळे शेतकऱ्यांचे उत्पन्न कसे वाढेल?
महाविस्तार AI चे फायदे
रिअल-टाइम बाजारभाव माहिती
ॲप स्थानिक आणि राष्ट्रीय बाजारपेठेतील पिकांचे भाव रिअल-टाइममध्ये दाखवते.
शेतकरी त्यांच्या पिकांची योग्य वेळी आणि योग्य किंमतीला विक्री करू शकतात. उदा., जर कांद्याचे भाव वाढण्याची शक्यता असेल, तर ॲप शेतकऱ्यांना कळवते, ज्यामुळे ते जास्त नफा मिळवू शकतात
हवामान अंदाज आणि नियोजन
महाराष्ट्रातील 2060 स्वयंचलित हवामान केंद्रांद्वारे रिअल-टाइम हवामान माहिती मिळते
पेरणी, कापणी, आणि खतांचा वापर यासाठी योग्य नियोजन करता येते. उदा., पावसाचा अंदाज असल्यास शेतकरी कापणी टाळू शकतात, ज्यामुळे नुकसान कमी होते.
पिकांचे रोगनिदान आणि उपाय
ॲपमधील AI चॅटबॉट पिकांवरील रोग आणि किडींचे निदान करते आणि उपाय सुचवते. शेतकरी पिकांचे फोटो अपलोड करू शकतात.
रोग आणि किडींचे वेळीच निदान झाल्याने उत्पादन वाचते आणि अनावश्यक कीटकनाशकांचा खर्च टाळला जातो.
सरकारी योजनांचा लाभ
ॲप सरकारच्या कृषी योजनांची माहिती, अनुदान, कर्जमाफी, आणि विमा योजनांचे तपशील देते.
शेतकरी योग्य योजनांचा लाभ घेऊन आर्थिक आधार मिळवू शकतात. उदा., पीकविमा योजनेची माहिती मिळाल्याने शेतकरी नुकसानभरपाई मिळवू शकतात.
व्हिडिओ मार्गदर्शन आणि जैविक शेती
ॲपमध्ये मराठीत व्हिडिओ उपलब्ध आहेत, ज्यात पिकांची लागवड, खतांचा वापर, आणि जैविक शेती याबाबत मार्गदर्शन आहे.
जैविक शेतीला बाजारात जास्त मागणी आहे, आणि ॲपमधील मार्गदर्शनामुळे शेतकरी या पद्धतीकडे वळू शकतात.
